Bevolkingsonderzoek borstkanker

Met dit onderzoek kan de dokter afwijkingen opsporen die je zelf vaak niet kunt voelen. Je bent er dan vroeger bij:

• Je overlevingskansen zijn dan vaak beter
• Je hebt soms een minder zware behandeling nodig

Door bevolkingsonderzoek borstkanker overlijden er per jaar gemiddeld 1000 vrouwen minder aan borstkanker.

Lees meer over de voor- en nadelen van bevolkingsonderzoek

Het RIVM is verantwoordelijk voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het coördineert, bepaalt de eisen waaraan het onderzoek moet voldoen en zorgt voor voorlichting.

Het Bevolkingsonderzoek Nederland is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderzoek. Zij stuurt de uitnodiging en de uitslag.

Je krijgt een uitnodiging thuis gestuurd. De eerste krijg je als je tussen de 49 en 52 bent. Je hoeft er niet zelf voor te bellen.

Je krijgt als vrouw rond je 50e een uitnodiging om mee te doen aan bevolkingsonderzoek. Vanaf die leeftijd word je kans op borstkanker groter. De meeste vrouwen die borstkanker krijgen zijn ouder dan 50 jaar.

Het bevolkingsonderzoek is 1 x per 2 jaar.

Borstkanker komt voor je 50e veel minder vaak voor dan daarna.

Ook hebben vrouwen jonger dan 50 jaar vaak veel bind- en klierweefsel in de borsten. Daardoor ziet de arts vaak een afwijking die geen borstkanker is. Je kunt daardoor voor niets een tijd bang of onzeker zijn.

Bij vrouwen boven de 75 jaar groeit een tumor meestal heel langzaam. Het kan zijn dat je borstkanker tijdens het bevolkingsonderzoek ontdekt waar je anders nooit last van gehad zou hebben. Je krijgt dan onnodig een behandeling die zwaar kan zijn.

Je krijgt een mammografie: een apparaat maakt foto’s van de binnenkant van je borsten.

Wil je weten hoe een mammografie gaat? Bekijk het filmpje. 

Je krijgt de uitslag van het bevolkingsonderzoek meestal binnen 10 werkdagen. De uitslag kan zijn:

• Er is geen afwijking gevonden. Je hoeft niets te doen
• Er is wel een afwijking gevonden. Je krijgt extra onderzoek in het ziekenhuis
• De arts kon de foto’s niet goed beoordelen. Je krijgt extra onderzoek

Op de site van het bevolkingsonderzoek lees je meer over de uitslag

Nee, dat hoeft niet altijd. Het kan ook een voorstadium zijn dat normaal vanzelf overgaat. Ook blijkt soms na meer onderzoek dat de afwijking geen borstkanker was. Je hebt je dan misschien voor niets zorgen gemaakt. 

Toch adviseren wij om wel aan het onderzoek mee te doen. Maar het is een keus die jij moet maken.

Lees meer over de voor- en nadelen van bevolkingsonderzoek

Heb je klachten bij je borsten? Voel je iets of zien je borsten er anders uit? Wacht dan niet tot je een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker krijgt. 

Maak een afspraak bij je huisarts bij deze klachten:

• een knobbeltje in je borst
• een verdikt strengetje naar je tepel
• deukjes of kuiltjes in je huid
• je tepel is sinds kort ingetrokken
• een verandering van je tepel: roodheid, huidschilfers of een soort eczeem
• er komt vocht uit de tepel
• steeds pijn in (1 van) je borsten, op een plek waar ook het klierweefsel anders aanvoelt
• je borst voelt warm en is rood. Soms lijkt de huid op een sinaasappelschil
• een wondje op de huid van de borst, dat niet geneest 

Deze veranderingen kunnen door kanker komen. Maar het kan ook iets anders zijn. Soms stuurt je huisarts je naar het ziekenhuis voor meer onderzoek.

Check de 10 symptomen die kunnen wijzen op kanker

Met digitale tomosynthese is het mogelijk om een 3D-beeld van de borst te maken. De mammografie die artsen nu gebruiken, levert 2D-beelden op. Een 3D-beeld helpt de arts om beter te bepalen of er een afwijking zit in een borst.

Artsen onderzoek of dat ook echt zo is. En of deze techniek is te gebruiken in het bevolkingsonderzoek. Lees meer over dit onderzoek

In juli 2023 verscheen een wetenschappelijk artikel van Zweedse onderzoekers. Zij lieten zien dat artificial intelligence artsen goed kan ondersteunen bij het beoordelen van röntgenfoto's van de borst. Nu geldt een 4-ogen-principe: er kijken 2 artsen naar een borstfoto. Mogelijk kan dit met 1 arts en artificial intelligence.

Ook KWF-onderzoek draagt bij aan de inzet van artificial intelligence voor verbetering van het bevolkingsonderzoek. We vinden het belangrijk dat mogelijk nieuwe technieken snel hun weg vinden naar het bevolkingsonderzoek. In januari 2023 hebben we bij de Gezondheidsraad gepleit voor inzet van artificial intelligence bij o.a. het beoordelen van mammogrammen én voor risicogebaseerd screenen.

Ongeveer 1 op de 7 vrouwen krijgt in haar leven te maken met borstkanker. Maar niet elke vrouw heeft een even hoog risico om borstkanker te krijgen. Voor de meeste vrouwen is dit risico laag. Voor een kleinere groep vrouwen is dit risico verhoogd. 

KWF financiert verschillende onderzoeken naar het bepalen van deze risico's. De uitkomsten willen we vervolgens toepassen in het bevolkingsonderzoek: nu krijgt iedere vrouw - ongeacht haar risico - hetzelfde type onderzoek. Met risicogebaseerd screenen willen we een bevolkingsonderzoek dat meer op maat is gemaakt. Vaker of ander onderzoek voor wie dat nodig is. En minder vaak onderzoek voor wie het minder nodig heeft. 

De komende jaren zet KWF gerichte financiering in voor onderzoek naar deze risicogebaseerde aanpak. Daarin werken we samen met de partijen die betrokken zijn bij de organisatie van het bevolkingsonderzoek en met patiëntenverenigingen.

Jarenlang werd de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker om het jaar verstuurd. Al een aantal jaren zijn er personeelsproblemen, waardoor vrouwen minder vaak een uitnodiging krijgen. De problemen komen vooral door een tekort aan screeningslaboranten.

In 2020 was dit voor KWF en Borstkankervereniging Nederland reden om een brief te schrijven naar het ministerie van VWS. In de jaren daarna is het probleem deels verholpen. Maar door verschillen per regio kan nog lang niet iedere vrouw elke 2 jaar worden onderzocht.

Een online petitie waarin wordt opgeroepen tot een pijnloos of minder pijnlijk alternatief voor mammografie, is in 2023 ruim 100.000 keer ondertekend. Op 7 september 2023 volgde een debat in de Tweede Kamer over de mammografie en eventuele alternatieven. Bij een mammografie maakt de arts röntgenfoto's van de borsten.

KWF vindt het belangrijk dat deze klachten serieus worden genomen. Wij financieren diverse onderzoeken naar manieren om kanker op minder pijnlijke wijze op te sporen (zoals onderzoek naar een bloedtest). 

We vinden het ook belangrijk dat (bevolkings)onderzoek plaatsvindt met een onderzoek waarvan is bewezen dat het werkt (evidence based). Momenteel is mammografie nog altijd het onderzoek om borstkanker vroegtijdig op te sporen bij grote groepen vrouwen zonder klachten. We zien op dit moment nog geen geschikt ander onderzoek. 

In de afgelopen jaren is onder meer onderzoek gedaan naar een nieuwe methode. Met gebogen platen in de mammograaf. Maar de resultaten van deze studie waren niet zo goed dat invoering daarvan logisch is: de vermindering van pijn was laag en de zichtbaarheid van belangrijke structuren in de borst werd minder.

Een mogelijke oplossing voor een deel van de vrouwen kan zijn om meer te kijken naar de kans op borstkanker. Voor sommige vrouwen is dan minder vaak onderzoek nodig. Zie voor meer informatie Risico op borstkanker is verschillend hierboven.

Eind augustus 2023 is voor de verschillende bevolkingsonderzoeken onderzocht hoe ze bijdragen aan de totale overleving van de bevolking: hoeveel extra levensjaren leveren al die bevolkingsonderzoeken nou op?

Het onderzoek liet zien dat de effecten op de overleving van de totale bevolking heel klein waren. In sommige (social) media werd dit gezien als bewijs dat bevolkingsonderzoeken geen nut hebben. 
Dat is zeker niet het standpunt van KWF: bevolkingsonderzoeken hebben nadelen. Maar maken het mogelijk om verschillende soorten kanker op tijd te ontdekken of zelfs te voorkomen. Hierdoor is vaak een effectievere, minder belastende behandeling nodig. De totale overleving, zoals onderzocht in de wetenschappelijke studie, is bovendien een lastige meetlat om het bevolkingsonderzoek langs te beoordelen. Meer daarover lees je in ons standpunt.