Onderzoek naar veiligheid en effectiviteit van minimaal invasieve endoscopische behandeling voor vroege vormen van slokdarmkanker.

Als bij slokdarmkanker wordt vermoed dat er uitzaaiingen kunnen zijn, dan is de behandeling heftig: een verwijdering van de slokdarm en nabijgelegen lymfeklieren. Deze operatie kan ernstige complicaties tot gevolg hebben. Steeds vaker rijst de vraag of deze ingreep wel écht nodig is, voor wie wel en wie niet. 
Het doel van dit onderzoek is om onnodig opereren bij slokdarmkankerpatiënten te voorkomen. 

Waarom is dit onderzoek nodig? 

Bij patiënten met een vroege vorm van slokdarmkanker, kan de tumor lokaal worden weggesneden met een ‘endoscopische resectie’. Via de mond gaat dan een flexibele slang met een camera de slokdarm in, waarna via de slang de bovenste laag van de slokdarm (inclusief de tumor) wordt verwijderd. Voordeel hiervan is dat de slokdarm zelf en de omliggende lymfeklieren intact blijven en de patiënt vaak dezelfde dag weer naar huis kan. 
 
Na de operatie bekijkt de patholoog het verwijderde weefsel onder de microscoop. Die checkt of de tumor volledig is weggesneden en of de tumor beperkt is tot alleen de bovenste slokdarmwandlaag (stadium T1a), of ook al is doorgegroeid naar de tweede slokdarmwandlaag (stadium T1b).  
 
In het eerste geval is het risico op uitzaaiingen minimaal en volstaat de endoscopische resectie. In het tweede geval is het risico op uitzaaiingen groter en krijgen patiënten volgens de behandelrichtlijnen een operatie waarin de slokdarm en omliggende lymfeklieren worden verwijderd. Een heftige ingreep met grote gevolgen voor de patiënt. 
 
Deze studie richt zich op de tweede groep patiënten, met een T1b-tumor. Is die vervolgoperatie namelijk wel helemaal nodig? Het risico op uitzaaiingen is misschien minder groot dan gedacht. En de richtlijnen dateren nog uit een tijd waarin de endoscopische resectie minder ontwikkeld was dan nu. Het idee achter dit onderzoek is dan ook dat deze ingreep wellicht achterwege gelaten kan worden. 

Hoe wordt dit onderzoek uitgevoerd? 

Deze studie zal als alternatief voor volledige slokdarmverwijdering een minimaal invasieve controlestrategie ontwikkelen. 141 patiënten met T1b-slokdarmkanker worden strikt gecontroleerd met kijk- en echo-onderzoek. Deze patiënten worden jarenlang gevolgd. Hierdoor kunnen eventuele uitzaaiingen of terugkeer van de ziekte tijdig (en nog genezend) alsnog geopereerd worden als dat nodig is.  

Wat levert dit onderzoek op? 

Als deze studie goede resultaten oplevert dan kan een groep slokdarmpatiënten een ingrijpende operatie bespaard blijven, terwijl ze die volgens de huidige richtlijnen wel zouden krijgen. Als de meerderheid van de patiënten baat heeft bij ‘waakzaam wachten’, kan dit veel leed voorkomen.  

Voortgang januari 2023 

Projectleider Roos Pouw:

"De deelname van patiënten verloopt voorspoedig. We zitten op ruim 90% van de beoogde 141 patiënten. In 2022 hebben we de voorlopige resultaten op meerdere congressen gepresenteerd, waarbij wij veel positieve feedback ontvingen! Ook kreeg de studie hierdoor extra naamsbekendheid.

In juli 2022 zaten de eerste 70 patiënten zo'n 24 maanden in de studie. Dit was een belangrijk moment omdat de veiligheidscommissie dit tijdspunt had vastgesteld voor de tussentijdse analyses. Deze zijn volgens afspraak uitgevoerd en besproken met de veiligheidscommissie. Alle leden gaven een positief oordeel om de studie voort te zetten.

Ten tijde van de formele tussentijdse analyses hadden we 111 studiedeelnemers. Bij 6 patiënten was de tumor helaas teruggekomen en bij 5 patiënten werd een lymfeklieruitzaaiing gevonden. Alle 11 patiënten hoorden dit in een stadium waarbij genezing nog mogelijk was. Het beleid was als volgt:

• 6 patiënten ondergingen alsnog een slokdarmoperatie (van wie 2 met radiotherapie en/of chemotherapie vooraf);
• bij 2 patiënten werd alleen de aangedane klier verwijderd (een veel minder belastende ingreep dan verwijdering van de slokdarm);
• 2 patiënten kregen alleen radiotherapie en/of chemotherapie en wezen een vervolgoperatie af vanwege hoge leeftijd; 
• 1 patiënt wees behandeling af vanwege beperkte gezondheid. 

Er waren geen patiënten met uitzaaiingen op afstand. 5 patiënten zijn tijdens follow-up overleden aan een andere oorzaak dan slokdarmkanker. Tot dusver hebben we 100 patiënten een direct belastende slokdarmoperatie kunnen besparen. Vooralsnog wijzen de voorlopige resultaten erop dat deze vorm van behandeling – endoscopisch in de gaten houden – een veilig alternatief is voor een slokdarmoperatie. En dat ziekteterugkeer en lymfeklieruitzaaiingen tijdig, d.w.z. in een geneesbaar stadium, worden gevonden."