Onderzoek naar veiligheid en effectiviteit van minimaal invasieve endoscopische behandeling voor vroege vormen van slokdarmkanker.

Bij vermoedens van uitzaaiingen bij slokdarmkanker volgt vaak een zware behandeling: volledige verwijdering van de slokdarm en omliggende lymfeklieren. Maar is zo’n risicovolle operatie wel altijd nodig?

Doel van het onderzoek

Voorkomen dat slokdarmkankerpatiënten onnodig een zware operatie moeten ondergaan.

Waarom is dit onderzoek nodig?

Bij patiënten met een vroege vorm van slokdarmkanker kan de tumor vaak lokaal worden verwijderd via een kijkoperatie, ook wel ‘endoscopische resectie’ genoemd. Via de mond wordt een flexibele slang ingebracht, waarmee de bovenste laag van de slokdarm - inclusief de tumor - wordt weggesneden. Het voordeel van deze ingreep is dat de slokdarm en de omliggende lymfeklieren intact blijven en de patiënt vaak dezelfde dag weer naar huis mag.

Na de operatie bekijkt de patholoog het verwijderde weefsel onder de microscoop. Die kijkt of de tumor volledig is weggehaald en hoe diep deze in de wand van de slokdarm zat. Als de tumor zich beperkt tot de bovenste laag (stadium T1a), is het risico op uitzaaiingen klein. Als de tumor dieper is doorgegroeid (stadium T1b), wordt uit voorzorg vaak alsnog de hele slokdarm verwijderd, samen met omliggende lymfeklieren - een zware operatie met risico op complicaties.

Dit onderzoek richt zich op die laatste groep, met een T1b-tumor. De vraag is namelijk of die ingrijpende operatie wel altijd nodig is. Mogelijk is het risico op uitzaaiingen kleiner dan gedacht. Bovendien is de techniek van endoscopische verwijdering sterk verbeterd. Misschien is het beter om patiënten goed in de gaten te houden, zonder direct te opereren.

Hoe wordt dit onderzoek uitgevoerd?

In dit onderzoek krijgen patiënten met T1b-slokdarmkanker geen aanvullende operatie, maar intensieve controles. Met regelmatige kijkonderzoeken en echo’s wordt scherp in de gaten gehouden of de ziekte terugkomt of zich uitbreidt. De patiënten minimaal 5 jaar gevolgd. Mocht er toch sprake zijn van uitzaaiingen of een teruggekeerde tumor, dan kunnen zij alsnog tijdig behandeld worden.

Wat levert dit onderzoek op?

Als deze aanpak veilig blijkt, kan een grote groep slokdarmpatiënten een zware operatie bespaard blijven. Dat voorkomt veel lichamelijke en emotionele belasting. Bovendien zou het aanleiding kunnen zijn om de internationale behandelrichtlijnen aan te passen, zodat ‘waakzaam wachten’ de nieuwe standaard wordt bij vroege slokdarmkanker. 

Voortgang januari 2023 

Projectleider Roos Pouw:

"De deelname van patiënten verloopt voorspoedig. We zitten op ruim 90% van de beoogde 141 patiënten. In 2022 hebben we de voorlopige resultaten op meerdere congressen gepresenteerd, waarbij wij veel positieve feedback ontvingen! Ook kreeg de studie hierdoor extra naamsbekendheid.

In juli 2022 zaten de eerste 70 patiënten zo'n 24 maanden in de studie. Dit was een belangrijk moment omdat de veiligheidscommissie dit tijdspunt had vastgesteld voor de tussentijdse analyses. Deze zijn volgens afspraak uitgevoerd en besproken met de veiligheidscommissie. Alle leden gaven een positief oordeel om de studie voort te zetten.

Ten tijde van de formele tussentijdse analyses hadden we 111 studiedeelnemers. Bij 6 patiënten was de tumor helaas teruggekomen en bij 5 patiënten werd een lymfeklieruitzaaiing gevonden. Alle 11 patiënten hoorden dit in een stadium waarbij genezing nog mogelijk was. Het beleid was als volgt:

• 6 patiënten ondergingen alsnog een slokdarmoperatie (van wie 2 met radiotherapie en/of chemotherapie vooraf);
• bij 2 patiënten werd alleen de aangedane klier verwijderd (een veel minder belastende ingreep dan verwijdering van de slokdarm);
• 2 patiënten kregen alleen radiotherapie en/of chemotherapie en wezen een vervolgoperatie af vanwege hoge leeftijd; 
• 1 patiënt wees behandeling af vanwege beperkte gezondheid. 

Er waren geen patiënten met uitzaaiingen op afstand. 5 patiënten zijn tijdens follow-up overleden aan een andere oorzaak dan slokdarmkanker. Tot dusver hebben we 100 patiënten een direct belastende slokdarmoperatie kunnen besparen. Vooralsnog wijzen de voorlopige resultaten erop dat deze vorm van behandeling – endoscopisch in de gaten houden – een veilig alternatief is voor een slokdarmoperatie. En dat ziekteterugkeer en lymfeklieruitzaaiingen tijdig, d.w.z. in een geneesbaar stadium, worden gevonden."