Een gezinsgericht en gepersonaliseerd neuropsychologisch programma om het dagelijks functioneren van kinderen met hersentumoren te verbeteren

A. Achtergrond en probleemstelling
Door verbeteringen in de behandeling van kanker zijn de overlevingskansen van kinderen met hersentumor toegenomen. Echter, door de intensieve behandelingen en complicaties ervaart tot wel 50% moeilijkheden op het gebied van cognitief, sociaal-emotioneel functioneren of slaap en vermoeidheid, hetgeen een negatieve invloed heeft op het dagelijks functioneren. Zij hebben bijvoorbeeld moeite met het voltooien van schoolwerk, persoonlijke verzorging en het aangaan van sociale activiteiten. Dit kan voortduren tot in de volwassenheid en hun onafhankelijkheidsontwikkeling beïnvloeden. Gezien de grote impact op patiënten en hun families, is er een dringende behoefte aan effectieve interventiemethoden om het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven te verbeteren voor kinderen met een hersentumor.

Eerdere interventiestudies hebben geprobeerd verschillende elementen van het functioneren van het kind te verbeteren, door bijvoorbeeld gebruik te maken van cognitieve training of medicatie om de aandachtsvaardigheden te verbeteren, of cognitieve gedragstherapie om angstklachten te verminderen. De huidige programma’s kennen echter belangrijke tekortkomingen. Zo generaliseert cognitieve training middels computertaken niet naar het dagelijks leven, en zijn ouders terughoudend in het gebruik van medicatie. Ouders/verzorgers werden in eerdere (neuro)psychologische interventiestudies niet altijd betrokken, hoewel zij essentiële samenwerkingspartners zijn die hun kinderen kunnen ondersteunen. Er is dan ook bewijs dat het betrekken van de familie de planning en uitvoering van een behandeling bevordert. Ten slotte richten de meeste studies zich op een enkele vaardigheid en gebruiken zij een gestandaardiseerde interventie; echter, door variatie in kinderen en hun families kan dit tot verschillen in uitkomsten leiden. Deze resultaten suggereren daarom dat een ‘one size fits all’ benadering niet geschikt is voor deze kinderen met een hersentumor, juist vanwege hun complexe en individuele behoeften.

De laatste jaren is er een toenemende aandacht voor gepersonaliseerde- of precisiebehandelingen. Ook voor (neuro)psychologische zorg en welbevinden is een gepersonaliseerde aanpak van belang, waarbij behandelingen bijvoorbeeld worden afgestemd op de persoonlijke eigenschappen van een patiënt en diens familie. Een gezinsgerichte en gepersonaliseerde aanpak die zich richt op cognitief, sociaal-emotioneel functioneren, en slaap/ander gezondheidsgedrag is mogelijk de effectiefste methode om uitkomsten te verbeteren van kinderen met een hersentumor. Tot nu toe is een dergelijk gepersonaliseerd en uitgebreid (neuro)psychologisch programma echter nog niet systematisch onderzocht.

B. Onderzoeksrichting/voorgestelde oplossing
Gezinsgerichte en gepersonaliseerde (neuro)psychologische interventies zijn nodig om het dagelijks functioneren te verbeteren voor kinderen met een hersentumor. Het huidige onderzoeksproject zal dit type programma evalueren door de werkzaamheid en het proces ervan te vergelijken met de huidige standaard zorg, middels een randomized control trial (RCT).

C. Relevantie
Dit voorstel draagt bij aan het doel van het KWF om de kwaliteit van leven te verbeteren. Na de behandeling van een hersentumor zijn er veel negatieve late effecten op het dagelijks functioneren van het kind en diens familie, maar weinig programma’s om deze effecten te voorkomen of te verbeteren. Het huidige voorstel richt zich op een gezinsgerichte en gepersonaliseerde benadering van een cognitieve, sociaal-emotionele, en slaap/gezondheidsgedrag bevorderende interventie. De resultaten zullen bewezen effectieve methoden opleveren om de kwaliteit van leven te verbeteren en daarmee bijdragen aan wetenschappelijke kennis over het gebruik van gepersonaliseerde behandelingen voor toekomstige patiënten.

D. Onderzoeksvragen
Het doel van dit project is om een gezinsgerichte en gepersonaliseerde (neuro)psychologische interventie te evalueren, ontworpen om het dagelijks functioneren te verbeteren van patiënten met een hersentumor. De twee doelstellingen zijn om 1) de werkzaamheid en 2) het proces van een gepersonaliseerd programma te vergelijken met standaard zorg. Werkzaamheid wordt gebaseerd op verbeteringen in primaire uitkomstmaten van dagelijks functioneren en het bereiken van doelen. Procesevaluatie geeft inzicht in implementatie, ervaringen van families en clinici, en bevorderende en belemmerende factoren.

E. Onderzoeksopzet
Deelnemers
Kinderen behandeld voor een hersentumor (8-18 jaar oud, <5 jaar na diagnose) en hun ouders/verzorgers komen in aanmerking voor deelname aan dit onderzoek. Er zijn ongeveer 450 patiënten die door ons centrum worden opgevolgd gedurende de inclusieperiode (60/jaar, 5-jaar follow-up, 1.5 jaar inclusieperiode). Er worden 100 families geworven om uiteindelijk een steekproef van 86 deelnemers te bereiken (door verwachte inclusie/exclusie/uitval).

Werving en testen
Mogelijke deelnemers worden geworven via de afdeling Neuro-Oncologie van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie. Alle kinderen bezoeken regelmatig het ziekenhuis, waaronder voor een jaarlijks neuropsychologisch onderzoek. Tests voor de huidige studie zullen zo veel mogelijk worden gecombineerd met standaard zorg. Er zullen drie testmomenten plaatsvinden: voor de interventie, op 6 maanden en op 12 maanden.

Interventie
Deelnemers worden willekeurig ingedeeld in ofwel het gepersonaliseerde (neuro)psychologische interventieprogramma, ofwel standaard zorg. Sessies zullen online of in het Prinses Máxima Centrum plaatsvinden, afhankelijk van de voorkeuren van de familie. Patiënten en ouders in het gepersonaliseerde programma zullen een afspraak hebben met de psycholoog en revalidatiespecialist om individuele doelen vast te stellen vooraf aan het programma. De doelen van de patiënt zullen leidend zijn als er verschillen zijn tussen teamleden. De hoeveelheid en duur van de sessies kunnen variëren tussen de families, maar zullen in ieder geval binnen 4 maanden afgerond zijn. Educatie en vaardigheidstraining zal voor het kind gericht zijn op cognitie, sociaal-emotioneel functioneren, en slaap/ander gezondheidsgedrag. Ouders/verzorgers zullen de rol als coach vervullen en leren dezelfde vaardigheden als het kind. We gebruiken modules die eerder effectief zijn gebleken en hier zullen worden aangepast aan de doelen en leeftijd van de patiënten. 

F. Verwachte uitkomsten
We verwachten dat kinderen in het gepersonaliseerde programma een grotere verbetering laten zien in het dagelijks functioneren en bereiken van doelen, vergeleken met standaard zorg. Bovendien verwachten we een hoge therapietrouw (>80%) en tevredenheid over het programma. Mogelijke bevorderende en belemmerende factoren zullen in kaart worden gebracht om het programma succesvol te implementeren in de zorg.

G. Omschrijving stappen nodig om resultaat te implementeren
Alle relevante stakeholders zijn betrokken in de opzet van dit project. Hieronder vallen patiënt-ouder organisatie Vereniging Kinderkanker Nederland (VKN), kinderen van hersentumoren en hun ouders, neuro-oncologen, revalidatieartsen, fysiotherapeuten, psychologen, maatschappelijk werkers en slaap specialisten. Als uit de resultaten blijkt dat het gepersonaliseerd programma het meest werkzaam is, wordt het programma geïmplementeerd in het ziekenhuis. We zullen met de stakeholders overleggen om een concreet implementatieplan te maken dat het meest toegankelijk is voor families