Onderzoek naar corona bij kanker
Resultaten onderzoek kanker & corona
(Update 2 februari 2021)
Dankzij snelle samenwerking verzamelden 45 ziekenhuizen in Nederland gegevens van ruim 1300 Nederlandse kankerpatiënten met het coronavirus. Uit een eerste analyse blijkt dat (naast bekende risicofactoren zoals leeftijd en geslacht) bepaalde groepen kankerpatiënten een groter risico hebben op een ernstig beloop van COVID-19. Het gaat om patiënten met longkanker, of hematologische kanker. De resultaten zijn beschreven in deze publicatie, en door arts-onderzoeker Karlijn de Joode gepresenteerd op een Europees congres. Om zo deze kennis te delen met Europese behandelaars en onderzoekers.
Deze resultaten zijn niet alleen belangrijk voor het maken van behandelbeslissingen. Ze kunnen ook bijdragen aan adviezen over coronavaccinatie. Uit een vragenlijst van de NFK bleek dat de meeste patiënten met kanker willen worden gevaccineerd. Het is alleen nog niet bekend of patiënten met kanker tijdens behandeling met immuuntherapie en/of chemotherapie een afweerreactie ontwikkelen na de vaccinatie. De kankerbehandeling kan daarop invloed hebben. Deze vraag staat nu centraal in de VOICE studie. Dat is een patiëntenstudie die met financiering van ZonMw zal worden uitgevoerd in het UMC Groningen, Antoni van Leeuwenhoek en Erasmus MC.
Worden kankerpatiënten zieker als ze corona krijgen?
(Interview met de initiatiefnemers van deze studie, gepubliceerd april 2020)
Veel mensen die kanker hebben (gehad), maken zich zorgen om het coronavirus. Dat is begrijpelijk, want er is nog veel onduidelijk. Het virus is nieuw en de wereldwijde maatregelen om de verspreiding in te dammen zijn óók nieuw. Zo’n onzekere situatie is ongekend. Artsen willen patiënten zo goed mogelijk bijstaan, maar staan voor nieuwe uitdagingen. Want wat zijn eigenlijk de risicofactoren voor een ernstig beloop van de infectie als je kanker hebt? En is het nodig om de kankerbehandelingen aan te passen?
KWF steunt een grootschalig project waarin zorgverleners in het hele land samenwerken om deze vragen te beantwoorden. Artsen Anne-Marie Dingemans en Astrid van der Veldt* leiden dit project. Zij werken allebei in het Erasmus MC in Rotterdam. In gesprek met KWF vertellen ze wat ze precies onderzoeken. En hoe dit belangrijke project zo snel van de grond kwam.
Behandelen op basis van feiten
Hoeveel klachten het coronavirus met zich meebrengt, verschilt per persoon. De ziekte verloopt vaak heftiger bij ouderen en mensen die al een ziekte onder de leden hebben. “Toen de epidemie begon, waren we bang dat kankerpatiënten ernstiger zouden worden getroffen door COVID-19”, vertelt Dingemans. “Behandelingen tegen kanker, zoals chemotherapie en immunotherapie, kunnen de weerstand van patiënten beïnvloeden. Maar het effect daarvan op het beloop van COVID-19 weten we niet. We weten wel dat er artsen zijn gestopt met de behandeling of de dosis hebben aangepast, uit angst dat eventueel besmette patiënten te ernstig ziek zouden worden van corona. We willen allemaal onze patiënten zo veilig mogelijk door deze periode loodsen, maar er is nog teveel onduidelijk.”
Van der Veldt vult aan: “Eventuele aanpassingen die in de behandeling worden gedaan, zijn vooral op basis van gezond verstand. Maar wat we willen hebben zijn feiten. Zeker nu deze crisis lange tijd lijkt te gaan duren, willen we beslissingen over een behandeling onderbouwd kunnen nemen.”
Gegevens van kankerpatiënten met corona verzamelen
Wat daarvoor nodig is, is het gestructureerd verzamelen van gegevens van kankerpatiënten die besmet zijn met het virus. Dat is precies wat in dit project gebeurt. Dingemans: “We zijn snel begonnen met het verzamelen van gegevens. Artsen in heel Nederland vullen speciale anonieme vragenlijsten in over de omstandigheden en het beloop van kankerpatiënten die COVID-19 kregen. Er wordt gekeken naar kankerdiagnose, ziektestadium, de kankerbehandeling die ze voor de infectie hadden en eventuele aanpassingen in die behandeling. En natuurlijk ook over de infectie: wie is er naar de intensive care gegaan? Wie is hersteld? Wie is overleden? We volgen patiënten in eerste instantie 4 weken en proberen deze resultaten zo snel mogelijk met de deelnemende artsen te delen. Daarnaast werken we aan uitbreiding van dit project, zodat we kunnen zien wat de impact op langere termijn is.”
Door deze gegevens vast te leggen voor een grote groep patiënten, hoopt het duo uiteindelijk betere behandelrichtlijnen op te kunnen stellen. Maar wat zijn eigenlijk de opties? “Als we zien dat patiënten die een bepaalde behandeling krijgen vaker in de problemen komen, dan kunnen we overwegen om een andere behandeling te kiezen. Vaak is die keuze er. Een uitkomst kan natuurlijk ook zijn dat het ziekteverloop bij patiënten hetzelfde is als voor mensen die geen kanker hebben. Dan hoef je niks aan te passen, maar dan wéét je het tenminste”, benadrukt Van der Veldt.
We willen niet alleen nú het beste doen, maar ook vooruitdenken en zoveel mogelijk leren van deze ernstige epidemie.
- prof. Anne-Marie Dingemans
Teamwork in tijden van crisis
De onderzoekers zijn blij verrast door de snelheid en het enthousiasme waarmee ze landelijk een groot aantal specialisten meekregen. Dingemans: “We werken samen met medisch oncologen, longartsen, hematologen, neuro-oncologen... Het is een uniek ‘gentlemen’s agreement’: niet met een contract van 25 pagina’s, zoals je normaal ziet. Maar gewoon op onze blauwe ogen dit in goed vertrouwen samendoen.”
Van der Veldt: “We kunnen dit project niet uitvoeren zonder de inzet van al die artsen die de vragenlijsten invullen. Dit doen zij vaak in hun vrije tijd, in avond en weekend. We hebben nu al gegevens over 285 patiënten verzameld. Dat is veel meer dan we hadden durven hopen. De start en de inclusie van het project zijn echt ongekend snel. ” Daar is ze trots op, maar het project vraagt ook veel van hen: “We hebben zelf onze tijd ook hard nodig voor patiëntenzorg. Het dreigt ons een beetje boven het hoofd te groeien. Daarom zijn we heel blij met de financiering van KWF: daarmee kunnen we de ondersteuning, met name voor het verwerken van de gegevens en het coördineren van het project, regelen die nodig is om dit project op een goede manier uit te voeren.”
Het nieuwe normaal
In vergelijking met begin 2020 is de wereld compleet veranderd. Ook voor de 2 onderzoekers. “Je merkt toch dat patiënten zich bezwaard voelen om contact met ons op te nemen”, vertelt Van der Veldt. “Ze denken dat we het heel druk hebben. Het is heel aardig dat patiënten zo meedenken, maar het is wel heel belangrijk dat zij contact opnemen bij vragen of klachten. Wat ook goed is om nog even te benadrukken: het is veilig in het ziekenhuis. Er zijn gescheiden wegen voor patiënten die misschien besmet zijn met corona. En we kijken heel goed of patiënten klachten hebben die passen bij een mogelijke corona infectie .”
“Ik heb tegenwoordig vaker een headset op mijn hoofd dan een stethoscoop in mijn handen”, grapt Dingemans. “Veel van mijn afspraken met patiënten verlopen nu telefonisch. Dat loopt eigenlijk verbazingwekkend goed. De sfeer in het ziekenhuis is nu natuurlijk anders. Maar ik krijg ontzettend veel energie van hoe enthousiast we samenwerken in dit project. Dat is ook het mooie aan het Erasmus MC: we willen niet alleen nú het beste doen, maar ook vooruitdenken en zoveel mogelijk leren van deze ernstige epidemie.”
Versnelde financiering
Normaalgesproken beslist KWF twee keer per jaar over geld voor nieuwe onderzoeksprojecten, namelijk in de maanden december en augustus. Maar in deze coronatijd vinden we het doorgaan van dit onderzoek zó belangrijk, dat we versneld onze steun hebben toegezegd. Het budget voor de eerste fase van het onderzoek bedraagt €82.500,-
* Prof. Anne-Marie Dingemans is hoogleraar Longziekten, met als aandachtsgebied longkanker. Dr. Astrid van der Veldt is internist-oncoloog, met als aandachtsgebied melanoom, urotheelcarcinoom en niercelcarcinoom.
Het onderzoek is een initiatief van het Dutch Oncology COVID-19 Consortium, een landelijk samenwerkingsverband tussen medisch oncologen, hematologen en longartsen. Het consortium voorziet in de landelijke registratie van COVID-19 bij kanker. Het doel is betrouwbare informatie verzamelen om kankerpatiënten optimale zorg te kunnen bieden tijdens de corona-pandemie.
