Langetermijngevolgen van eierstokverwijdering
Het Elfstedenzwemtocht-onderzoek van prof. Floor van Leeuwen
Vrouwen in families waarin eierstokkanker vaak voorkomt, kunnen ervoor kiezen om hun eierstokken preventief te laten verwijderen. Vaak maken ze deze keuze op jonge leeftijd, wanneer het gezin net compleet is. De gevolgen van deze operatie zijn fors: doordat de hormoonproductie van de eierstokken wegvalt, komen deze vrouwen acuut in de overgang terecht.
Professor Floor van Leeuwen leidt een landelijk project waarin ze in kaart wil brengen wat dit nu precies betekent voor deze vrouwen. “Uit eerder onderzoek is bekend dat vrouwen die vervroegd in de overgang komen een grotere kans hebben op hart- en vaatziekten, botontkalking en mogelijk ook cognitieve problemen. Dat gaat echter om vrouwen die op natuurlijke wijze vervroegd in de overgang terechtkwamen, dat is niet hetzelfde. Hoe het nu zit bij vrouwen die door preventieve verwijdering van eierstokken vervroegd in de overgang komen, dat is nooit uitgezocht. In dat opzicht is onze studie wereldwijd uniek.”
Om deze gevolgen goed te bepalen is een grote groep vrouwen nodig: 750 in totaal. Van Leeuwen werkt dan ook met een groot team aan dit onderzoek. “Het is een multidisciplinaire studie. Dat wil zeggen dat er heel veel verschillende specialisten aan meewerken. De gynaecologen die de operatie doen, de klinisch genetici die deze vrouwen counselen, epidemiologen, cardiologen, endocrinologen, radiologen; het is een hele diverse groep van onderzoekers, maar ze zijn allemaal ontzettend enthousiast. De studie wordt getrokken vanuit het Antoni van Leeuwenhoek, Radboudumc en het Erasmus MC, maar alle UMC’s in Nederland doen er aan mee, omdat ze het een belangrijk project vinden.”
Maarten passeerde ons op een paar meter. Ik vond het fantastisch om te zien en heb voor hem staan juichen!
Van Leeuwen hoopt dat in deze studie gegevens van 750 vrouwen kunnen worden verzameld. “We gaan bij vrouwen die meer dan 10 jaar geleden hun eierstokken hebben laten weghalen bekijken hoe het nu met ze is, op het gebied van hart en vaten, cognitie, concentratievermogen en hun botgezondheid. Uiteraard kijken we ook naar kanker: het vroeg weghalen van eierstokken lijkt namelijk een gunstig effect te hebben op het borstkankerrisico, maar dit staat nog niet helemaal vast. Dit kunnen we nu goed uitzoeken door gegevens te vergelijken van 500 vrouwen die hun eierstokken voor hun 45e hebben laten weghalen en 250 vrouwen bij wie dat niet is gebeurd.”
Het complete plaatje
Een belangrijke vraag is natuurlijk wat deze kennis straks oplevert voor vrouwen die voor deze moeilijke keuze staan. “Betere voorlichting”, antwoordt Van Leeuwen. “Aan het eind van het project hopen we inzicht te hebben in wat de lange termijncomplicaties zijn. Ik denk dat vrouwen nog steeds geneigd zullen zijn om zo’n operatie te ondergaan, maar ik kan me ook voorstellen dat ze die operatie een paar jaar voor zich uit zullen schuiven als uit ons onderzoek blijkt dat je dan met minder negatieve gevolgen te maken krijgt. Het is een moeilijke afweging waarbij je de kans op eierstokkanker in die jaren moet afwegen tegen de kans op complicaties later in het leven. Als er inderdaad zulke complicaties zijn, is het ook belangrijk vrouwen die de operatie al gehad hebben te gaan screenen.”
Daarmee past deze studie perfect binnen de drive van de onderzoeker: een compleet plaatje krijgen. “Wat mij intrigeert is hoe technologische vooruitgang de behandeling van patiënten verandert, maar dat we vaak niet weten wat dit op lange termijn betekent. Een nieuwe succesvolle behandeling wordt in de medische praktijk doorgevoerd vanwege het korte termijnsucces, en dat begrijp ik helemaal! Maar uiteindelijk zal je ook de lange termijngevolgen in kaart moeten brengen. Dan kun je de patiënt eerlijk informeren over hoe het totaalplaatje eruitziet.
De Friese wateren
Het onderzoek van Van Leeuwen wordt mede mogelijk gemaakt door de Elfstedenzwemtocht van Maarten van der Weijden. Op de eerste dag van die tocht was ze vlakbij hem. “Ik was op dat moment aan het zeilen. Toen hij het Slotermeer op zwom, passeerde hij ons op een paar meter. Ik vond het geweldig om te zien en heb voor hem staan juichen!”
De Friese wateren zijn sowieso geen onbekend terrein voor de onderzoeker: “Ik ben dol op zwemmen. In de afgelopen jaren heb ik helaas wel eens wat ledematen gebroken en iedere keer heeft zwemmen me enorm geholpen bij de revalidatie. Ik zwem ook heel graag in de Friese wateren, al was dat deze zomer wat minder omdat ik me zorgen maakte over de blauwalg. Maar daardoor heb ik wel des te meer bewondering voor de prestatie van Maarten!”
