Afweer in actie tegen kanker

Het menselijk lichaam heeft een natuurlijk afweersysteem dat ons beschermt tegen schadelijke indringers zoals virussen en bacteriën. Ons afweersysteem kan ook in actie komen tegen kankercellen, maar die zijn geen gemakkelijke prooi. Kankercellen lijken nog een beetje op normale cellen en ontsnappen vaak aan de aandacht. Ook kunnen ze het afweersysteem saboteren zodat het niet in actie komt.

Immunotherapie is een behandeling die het afweersysteem helpt om kankercellen te herkennen en op te ruimen. Dankzij onderzoek is immunotherapie inmiddels uitgegroeid tot een nieuwe, volwaardige behandelmogelijkheid bij meerdere kankersoorten. Wetenschappers uit de hele wereld werken hard aan nieuwe immunotherapieën die nog beter werken voor nog meer patiënten.

Nobelprijs voor immunotherapie

In 2013 riep het wetenschappelijke tijdschrift Science immunotherapie uit tot doorbraak van het jaar. Vijf jaar later ontvingen professoren James Allison en Tasuku Honjo de Nobelprijs voor Geneeskunde voor een specifieke vorm van immunotherapie, de zogeheten 'checkpointremmers'. Deze medicijnen halen de rem weg die kankercellen vaak op het afweersysteem zetten. Daardoor kan het afweersysteem weer in actie komen tegen de kankercellen.

Behandeling met checkpointremmers is mogelijk bij o.a. melanoom, longkanker, nierkanker, hoofd-halskanker, hodgkin-lymfoom en triple-negatieve borstkanker. Wereldwijd vindt veel onderzoek plaats naar checkpointremmers, zodat nóg meer patiënten van deze behandeling kunnen profiteren.

KWF-onderzoek naar immunotherapie

Monoklonale antilichamen/antistoffen zijn identieke eiwitten die in grote hoeveelheden worden gemaakt in het laboratorium. Ze gaan heel gericht op kankercellen af en koppelen zich eraan vast. Dat heeft verschillende effecten:

Sommige antilichamen markeren kankercellen als een soort rode vlag voor het afweersysteem. Andere remmen of blokkeren moleculen die kankercellen nodig hebben voor hun groei. Ook zijn er monoklonale antilichamen die ervoor zorgen dat kankercellen het afweersysteem niet meer remmen (checkpointremmers).

Voorbeelden van onderzoeken naar/met monoklonale antilichamen:

Celtherapie is een behandeling met levende lichaamscellen, meestal van het afweersysteem van de patiënt zelf. Ze worden uit het bloed gehaald, in het laboratorium bewerkt en vermeerderd en daarna weer teruggegeven aan de patiënt. Gentherapie is een behandeling met genetisch aangepaste cellen, virussen of geneesmiddelen die kankercellen vernietigen of het afweersysteem daartoe aan te zetten.

Voorbeelden van onderzoeken van/met celtherapie:

Vaccinatie (inenting) is het inspuiten van een entstof. Dit is meestal een onschadelijke variant van de ziekte die moet worden bestreden. De entstof alarmeert het afweersysteem en leert het lichaam de indringer (her)kennen en opruimen.

Vaccins tegen kanker zijn meestal behandelvaccins. Dat wil zeggen dat het vaccin een behandeling is voor mensen die al kanker hebben. Vaccins kunnen ook de kans verkleinen dat kanker terugkeert. 

Voorbeelden van onderzoeken naar/met vaccins:

Oncolytische virussen zijn aangepaste virussen (vaak onschadelijk gemaakte verkoudheidsvirussen) die kankercellen infecteren en doden, en tegelijkertijd het afweersysteem activeren om ook in geweer te komen.

Voorbeeld van onderzoeken van/naar oncolytische virussen:

Cytokines zijn eiwitten die de groei en activiteit van verschillende afweercellen kunnen stimuleren en ze zo een handje helpen bij het vernietigen van kankercellen.

Voorbeelden van onderzoeken met/naar cytokines:

Bekijk al onze onderzoeken naar immunotherapie in de onderzoeksdatabase.

Meer kennis nodig

Immunotherapie heeft vele mensen betere vooruitzichten gegeven of zelfs het leven gered, maar het is helaas geen wondermiddel. De behandeling slaat vaak niet (goed) aan. KWF blijft investeren in nieuwe onderzoeken, zodat immunotherapie verder kan worden verbeterd en nog meer patiënten kan helpen.